بیماری شناسی: سل پوستی یا زخم آکله

لوپوس بیماری مرموز و پیچیده ای است که به دلیل داشتن چند علامت کوچک و بزرگ مشترک با سایر بیماری ها، تشخیص آن اغلب مورد غفلت قرار می گیرد. بعضي افراد مستعد ابتلا به اين بيماري بدنيا مي آيند و عوامل ساده و معمولي همچون عفونت ها، مصرف بعضي دارو هاي خاص و يا حتي نور خورشيد محرک ابتلاي آنها به لوپوس مي شود. هرچند درمان کاملي براي لوپوس وجود ندارد، اما انواع درمان ها براي کنترل بيماري و کاهش شدت آن موجود مي باشد. لوپوس، یک بیماری خود ایمنی-التهابی و چند سیستمی است.

برای درک لوپوس ، مهم است که سیستم ایمنی را بشناسیم. سیستم ایمنی ترکیبی از سلول‌های خونی به نام گلبول‌های سفید و مواد شیمیایی که از آن ها ترشح می شود، عمدتا پادتن می‌ باشد.

بدن مواد خارجی مثل  ویروس ‌ها و باکتری ‌ها را تشخیص می‌دهد و بوسیله گلبول ‌های سفید و پادتن ها با آنها مبارزه می‌کند. گلبول‌های سفید و پادتن ‌ها مواد خارجی را یافته و با شکستن آنها، آنها را نابود می‌کنند. سیستم ایمنی در دفاع ما در برابر میکروب ‌ها و ویروس ‌ها بسیار خوب عمل می‌کند.

متاسفانه، گاهی اوقات سیستم ایمنی سلول‌های خود بدن را با مواد خارجی اشتباه می‌گیرد و به این ترتیب سیستم ایمنی به سلول ‌های بدن حمله می‌کند. این روند باعث التهاب و آسیب به بافت ‌های مختلف بدن می‌شود.

لوپوس می‌تواند بسیاری از قسمت‌های بدن را تحت تاثیر قرار دهد، شامل مفاصل، پوست، کلیه‌ها، قلب، ریه‌ها، عروق خونی و مغز. وقتی سیستم ایمنی سلول‌های بدن را با مواد خارجی اشتباه می‌گیرد، بیماری خود ایمنی بوجود آمده است. لوپوس یکی از این بیماری ‌های خود ایمنی است.

علل لوپوس ناشناخته است . اغلب ترکیبی از ارث، محیط و عوامل هورمونی سبب لوپوس می‌شوند. لوپوس واگیر ندارد؛ یعنی از فردی به فرد دیگر سرایت نمی‌کند.

کودکانی که درخانواده هایی متولد می شوند که یکی از افراد آن خانواده خصوصا وابستگان درجه اول مانند پدر، مادر، خواهر و یا برادر مبتلا باشند، شانس بیشتری برای ابتلای به لوپوس دارند.

خود ایمنی به این معناست که در این بیماری، سیستم ایمنی بدن سلول های خودی بافت های بدن را بیگانه تلقی کرده و ماننده زمانی که باکتری یا ویروس خاصی وارد بدن شده باشد، به آنها حمله میکند و سلول های خودی را از بین می برد.

چند سیستمی بودن لوپوس به این معناست که بیماری یک اندام خاص را درگیر نمی کند، بلکه چند ارگان بدن از جمله پوست، مفاصل، چشم، مغز، کلیه ها، قلب و ریه ها با شدت های مختلف تحت تاثیر قرار می گیرند.

انواع لوپوس

لوپوس در واقع اصطلاحی کلی است، چندین نوع لوپوس وجود دارد:

  -لوپوس آریتماتوز منتشره، شایعترین شکل بیماری است. کلمه منتشره به این معنی است که بیماری می‌تواند قسمت‌های مختلف بدن را درگیر کند.

 – لوپوس آریتماتوز دیسکی نوع دیگر از لوپوس است که پوست را مبتلا می‌کند. لکه‌های قرمز با حاشیه برآمده ممکن است در صورت، سر یا جاهای دیگر ظاهر شود. جای این لکه ها همیشه در پوست باقی می ماند. درصد کمی از مردمی که لوپوس دیسکی دارند، ممکن است دچار لوپوس منتشره هم بشوند.

 -لوپوس در اثر دارو شکل دیگری از لوپوس است که پس از مصرف برخی از داروها ایجاد می‌شود، و علائمی شبیه به لوپوس را ایجاد نماید و با قطع دارو از بین می رود.

– لوپوس نوزادی نوع دیگری از لوپوس است که نوزادان زنان مبتلا به لوپوس را مبتلا می‌کند. البته این نوع بسیار نادر است و اغلب نوزادان مادران مبتلا به لوپوس کاملاً سالم هستند.

• لوپوس آریتماتو سیستمیک (شایع ترین نوع لوپوس)

• لوپوس آریتماتو جلدی ( لوپوس قرص مانند)

• لوپوس آریتماتو ناشی از مصرف دارو

• لوپوس نوزادان (نادر)

لوپوس آريتماتوي قرص مانند (DLE) – اين نوع لوپوس معمولا پوستي که در برابر آفتاب قرار گرفته را تحت تاثير قرار داده و تاثيري بر روي اندام هاي حياتي نمي گذارد. شايعات قرص مانند (گرد) اين بيماري معمولا بعد از بهبود باعث باقي ماندن جاي آنها برروي پوست مي شوند.

لوپوس آريتماتوي سيستماتيک (SLE) – اين نوع لوپوس جدي تر بوده و مي تواند باعث بوجود آمدن جوش ها و کهير هايي شکل پروانه برروي پوست بيني و گونه ها و در صورت درمان نشدن بر روي تمام پوست بدن شود. بجز آسيب ديدن پوست بيماري لوپوس مي تواند باعث ملتهب شدن و يا آسيب ديدن مفاصل، ماهيچه ها، غشاء دروني يا اطرفا ريه، قلب کليه و مغز شود.

علائم پوستی قرمز رنگ و پروانه ای شکل که تمام سطح گونه ها، بینی و نواحی از گردن را درگیر کرده و شکل پروانه ای را بر روی پوست ایجاد می کند،در بیماری لوپوس دیده می شود.

در سال های اخیر بیماری های خودایمنی شیوع وسیعی نه تنها در ایران، بلکه در اکثر کشورهای دنیا یافته است. شایع ترین سن ابتلا به این بیماری 15 تا 45 سالگی است.

شیوع بیماری لوپوس چهار در  ده هزار نفر برآورد شده و در زنان شایع تر است. در واقع در محدوده سنی بین 15 تا 25 سالگی از هر 10 بیمار مبتلا به لوپوس، 9 نفر زن هستند.

از مشخصات ويژه بيماری لوپوس، دوره ای بودن آن است که شامل دوره های عود بيماری (تشديد علائم) و دوره های خاموشی (کاهش علائم) می باشد. بیماری لوپوس  معمولا سیر مزمنی دارد، ولی گاهی اوقات ناگهان شدت علائم برای چندین هفته زیاد می شود و سپس بعد از مدتی مجددا علائم بیمار فروکش میکند. این حملات افزایش شدت علائم بیماری در طول زندگی بیمار به کرات تکرار میشود.

علائم بیماری

نشانه های بيماری در افراد مبتلا به لوپوس متفاوت است، به طوری در که بعضی از افراد فقط يک سيستم بدن مثلا پوست يا مفصل درگير می شود و در بعضی از بيماران نشانه های بيماری ممکن است در قسمت های ديگر بدن هم ظاهر شود.

1- درد و تورم مفاصل: معمولا مفاصل کوچک دست و گاهی بقيه مفاصل، دچار التهاب به صورت درد و تورم و احساس خشکی در صبح می شوند. التهاب مفصل می تواند به صورت متناوب باشد يعنی بيايد و برود. وجود علائم التهاب در مفصل نشانه فعال بودن و يا عود بيماری است. معمولا علائم مفصلی با کنترل بيماری به طور کامل برطرف می شود و آسيب مفصلی بر جای نمی گذارد. درصد کمی از بيماران (کم تر از 10 درصد) ممکن است علائم مفصلی به مدت طولانی تر بماند، که در اين بيماران معمولا همزمانی روماتيسم مفصلی (آرتریت روماتوئید) و لوپوس مطرح می شود. همچنين اگر بيمار لوپوسی دچار درد مفصلی مکانيکی (درد موقع فعاليت) در يک مفصل به خصوص مفصل ران شد، بايد حتما عارضه استخوانی بيماری لوپوس (يعنی نکروز استخوان) مورد بررسی قرار گيرد. به همين دليل به بيماران لوپوسی توصيه می شود در صورت وجود هرگونه علامت مفصلی حتما با پزشک روماتولوژيست خود مشاوره نماید.

2- تظاهرات پوستی (راش): یکی ازعلائم مشخصه لوپوس، تظاهرات پوستی (راش) است، بخصوص که بر روی گونه ها و بينی ظاهر می شود و آن را به پروانه تشبيه می کنند. اين راش ها ممکن است در مناطق ديگر پوست مانند صورت، گوش، شانه، بازو، دست و هر قسمتی از پوست که در معرض نور آفتاب قرار بگيرد هم ظاهر شود. بسياری از بيماران لوپوسی به نور آفتاب حساس هستند و به همين دليل غالبا راش های پوستی بعد از اينکه بيمار در معرض نور آفتاب قرار گرفت ظاهر شده و يا اينکه شدت می يابند. راش های پوستی معمولا نشان دهنده فعاليت بيماری و يا عود می باشند. بيماران لوپوسی در صورت بروز هرگونه راش پوستی بايد به روماتولوژيست خود مراجعه نمايند.

3- زخم دهان: تعدادی از بيماران لوپوسی در زمان فعاليت بيماری، دچار زخمهای دهانی به خصوص در سقف دهان می شوند. اين ضايعات ممکن است بدون درد باشد به طوری که فقط پزشک در معاينه آن را پيدا کند.

4- حساسيت به نور: بسياری از بيماران لوپوسی به نور آفتاب حساس هستند، به طوری که با قرار گرفتن در معرض نور آفتاب دچار راش قرمز رنگ در مناطق در معرض می شوند و اين راش ها چندين ساعت تا چند روز باقی می مانند. همچنين نور خورشيد می تواند ضايعات پوستی را تشديد نمايد. توصیه می شود بیماران مبتلا به لوپوس درمعرض نورخورشید قرار نگیرند و زمانی که شدت نور آفتاب زیاد است، از منزل خارج نشوند.

5- ريزش مو: بيماران لوپوسی معمولا در زمان فعاليت بيماری دچار ريزش مو می شوند. اين نوع ريزش مو به صورت منتشر است و با کنترل بيماری برطرف می شود. اما تعدادی از بيماران مبتلا به ضايعات پوستی مزمن به نام ديسکوئيد در پوست سر می شوند، که با توجه به اينکه اين ضايعات ضمائم پوست را از بين می برند، ريزش موی موضعی ناشی از اين ضايعات قابل برگشت نمی باشد.

6- خستگی: خستگی از علائم شایع بيماری لوپوس می باشد و در اکثر بیماران دیده می شود. از آنجا که خستگی در اثرعوامل دیگر نیز ایجاد می شود،توصيه می شود در صورت احساس خستگی بيش از حد، حتما با پزشک روماتولوژيست خود مشاوره نمایند.

7- تب: تب می تواند از علائم عود بيماری باشد. وجود هرگونه تب غير قابل توجیه در بيمار لوپوسی نياز به بررسی از نظر عود بيماری دارد. همچنين تب ممکن است ناشی از وجود عفونت در بيمار باشد، که خود عفونت نيز می تواند باعث عود بيماری گردد. بنابراين توصيه می شود در صورت بروز تب به پزشک روماتولوژيست خود مراجعه نمائيد.

8- درد قفسه سينه: التهاب پرده های اطراف ريه و قلب می تواند منجر به درد قفسه سينه شود، که معمولا اين درد با تنفس و سرفه تشديد می شود. درد قفسه سينه ممکن است در اثر عوامل ديگر مانند آمبولی ريه ( گير کردن لخته خون در عروق ريه)، عفونت ريه، و يا حوادث قلبی باشد. بنابراين توصيه می شود درصورت بروز هرگونه درد قفسه سينه با پزشک روماتولوژيست خود مشورت کنيد.

9- درد و ضعف عضله: بيماری لوپوس در زمان فعاليت، معمولا ضعف خفيف عضله و مختصر افزايش آنزيمهای عضله ايجاد مینمايد، که با کنترل بيماری برطرف می شود. ضعف عضله به صورت اختلال در بلند شدن از زمین یا بالا رفتن از پله خود را نشان می دهد. توصیه می شود در صورت وجود ضعف عضله، حتماً به پزشک روماتولوژیست خود مراجعه نمایید.

10- ورم ساق پا و يا دور چشم: تعدادی از بيماران لوپوسی در سير بيماری دچار درگيری کليه می شوند. درگيری کليه معمولا بدون علامت می باشد، و پزشک در طی بررسی روتين با انجام آزمايش ادرار متوجه آن می شود. اما در مواردی که درگيری کليه شديد تر باشد ممکن است بيمار دچار علائمی مانند ورم ساق پا و گاهی ورم زیر چشم شود. همچنين افزايش فشار خون نيز يکی از علائم درگيری کليه می باشد.

11- سردرد: درگيری مغز در بيمار لوپوسی می تواند منجر به بروز سردرد شود. سردرد ناشی از لوپوس معمولاً شدید می باشد و با سردردهای قبلی بیمار متفاوت است و به مسکن جواب نمی دهد. سردرد می تواند به علت میگرن، افسردگی و اضطراب نیز باشد است. توصیه می شود در صورتی که سردرد جدید یا شدید ایجاد شد، هر چه سریعتر به متخصص روماتولوژی خود مراجعه نمائید، تا بررسی های لازم به عمل آید.

12- تشنج-علائم روانی: تشنج ممکن است از علائم فعاليت بيماری لوپوس باشد. همچنين تشنج میتواند در اثر ضايعات قديمی مغزی نيز ايجاد شود. بنابراين توصيه می شود در صورت بروز تشنج حتما به اورژانس بيمارستانی که روماتولوژيست دارد مراجعه نمائيد. یکی دیگر از تظاهرات بیماری لوپوس علائم روانی می باشد.در صورت ایجاد علائم روانی به متخصص روماتولوژیست خود مراجعه نمائید تا بررسی های لازم به عمل آید.

علائم لوپوس می‌تواند خفیف یا شدید باشد. لوپوس اغلب افرادی را که بین 15 تا 45 سال دارند مبتلا می‌کند، ولی می‌تواند در حین دوران کودکی یا دیرتر نیز دیده شود.

شایع ترین علائم لوپوس شامل موارد زیر است: خستگی مفرط، درد و تورم مفاصل که به آن آرتریت گفته  می‌شود، تب بدون دلیل، لکه‌های پوستی و مشکلات کلیه.

اغلب بیماران مبتلا به لوپوس در طول دوره بیماری چندین مرتبه وارد دوره ‌هایی از علائم می‌شوند که به آن دوره فعالیت بیماری می‌گویند و  بعد دوره ‌های بهبودی که به آن دوره‌ خاموشی گفته میشود را تجربه می کنند.

علائم دیگر لوپوس شامل درد قفسه سینه، از دست دادن موها، حساسیت به نور خورشید، رنگ پریدگی یا کبود شدن انگشتان دست و پا در اثر سرما و استرس، سردرد، گیجی، افسردگی و غش کردن می ‌باشد.