همه چیز از سیر تا پیاز: بهترین و کاربردی ترین نکات درباره کم کاری تیروئید، علائم و درمان آن

کم کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدی (Hypothyroidism) به فعالیت کم و ضعیف غده تیروئید اطلاق می گردد. این بدان معناست که غده تیروئید نمی تواند به اندازه کافی هورمون تیروئید تولید کند تا بدن بتواند به طور طبیعی به فعالیت بپردازد. معمولا در خون افراد مبتلا به کم کاری تیروئید، میزان بسیار کمی هورمون تیروئید وجود دارد.

شایع ترین علل بروز کم کاری تیروئید، بیماری های خود ایمنی از قیبل تیروئیدیت هاشیموتو (نوعی التهاب مزمن تیروئید)، جراحی برداشتن تیروئید و اشعه درمانی است.

در ادامه این مطلب سعی شده بیشتر به رفع سوالات و ابهامات شما در خصوص کم کاری تیروئید پرداخته شود. خواندن این مطلب، شما را از جستجو در صفحات مختلف اینترنت و مطالعه سایر مطالب بی نیاز می کند.

سوالات متداول در خصوص کم کاری تیروئید (هیپوتیروئیدی)

غده تیروئید چیست؟

غده تیروئید، یک غده درون ریز پروانه ای شکل است که معمولا در قسمت تحتانی گردن، درست در بالای استخوان ترقوه قرار گرفته است. وظیفه تیروئید، تولید هورمون تیروئید است که به داخل خون ترشح می شود و سپس به تک تک بافت های بدن منتقل می گردد. هورمون تیروئید به بدن کمک کند از انرژی استفاده کند، گرم بماند و عملکرد مغز، قلب، عضلات و سایر اندام ها به درستی انجام شود.

علائم کم کاری تیروئید چیست؟

هنگامی که میزان هورمون تیروئید بسیار پایین باشد، سلول های بدن قادر نیستند به اندازه کافی هورمون تیروئید دریافت کنند؛ لذا عملکرد های بدن کاهش می یابند. با کاهش عملکرد بدن و کند شدن آن، ممکن است احساس سرما کنید، به سادگی خسته شوید، پوست تان خشک تر شود، فراموش کار و افسرده شوید، و دچار یبوست شوید. از آن جایی که این علائم بسیار متغیر و غیر اختصاصی هستند، تنها راه تشخیص ابتلا به کم کاری تیروئید محسوب نمی شوند. شما به راحتی می توانید با انجام یک آزمایش خون ساده جهت بررسی TSH (ندازه گیری هورمون های تحریک کننده غده تیروئید) از این امر مطلع شوید.

مطلع ساختن دیگران

لازم است سایر اعضای خانواده را نسبت به ابتلا به کم کاری تیروئید تان آگاه سازید؛ زیرا بیماری تیروئید معمولا در خانواده ها ارثی است. به همین دلیل باید کم کاری تیروئید را برای خانواده خود شرح دهید و آن ها را نسبت به انجام آزمایشات دوره ای TSH تشویق کنید. همچنین لازم است ابتلا به کم کاری تیروئید را به اطلاع سایر پزشکان خود نیز برسانید و آن ها را در جریان داروها و مقدار مصرفی تان قرار دهید. چنانچه بنا به دلایلی نزد یک متخصص غدد دیگر مراجعه کردید، باید نسخه ای از روش درمانی و داروهای تجویزی پزشک قبلی را در اختیار وی قرار دهید.

در طولانی مدت چه انتظاری می توان داشت؟

هیچ درمان قطعی برای کم کاری تیروئید وجود ندارد و بسیاری از مبتلایان در تمام مدت زندگی خود این بیماری را دارند. اما استثنائاتی نیز وجود دارد: عملکرد تیروئید در بسیاری از بیماران مبتلا به تیروئیدیت ویروسی به حالت طبیعی خود باز می گردد. بسیاری از افراد نیز پس از بارداری به تیروئیدیت مبتلا می شوند و بهبود می یابند.

شدت کم کاری تیروئید ممکن است کم یا زیاد باشد و در برخی موارد لازم است میزان مصرف داروی تیروکسین به مرور زمان تغییر کند. تیروکسین در واقع هورمون ترشح شده از غده تیروئید است و به عنوان دارو برای حل مشکل کم کاری تیروئید تجویز می شود و به عنوان دارو می تواند میزان انرژی و سوخت و ساز بدن تان را تنظیم کند. تیروکسین معمولا یک بار در روز مصرف می شود. پس از ۴۸ ساعت آثار مطلوب آن در بدن نمود پیدا می کند. مدت ماندگاری تیروکسین در بدن ۱ الی ۳ هفته می باشد.

شما باید در تمام طول عمر خود نسبت به درمان و پیگیری وضعیت خود متعهد شوید. چنانچه داروهای خود را به طور منظم مصرف کنید، به طور مداوم با پزشک تان در ارتباط باشید و تیروکسین را در مقادیر متناسب مصرف کنید به خوبی می توانید کم کاری تیروئید را در طول عمر خود کنترل کنید. بدین ترتیب، علائم بیماری تان از بین رفته و عوارض جدی ناشی از کمبود هورمون تیروئید به مرور زمان بهبود خواهد یافت. چنانچه قادر باشید کم کاری تیروئید تان را به خوبی کنترل کنید، سبب کوتاهی طول عمر شما نخواهد شد.

علل بروز کم کاری تیروئید چیست؟

علل بسیاری وجود دارد که سبب می شود سلول های موجود در غده تیروئید نتوانند هورمون تیروئید کافی تولید کنند. در ادامه به بزرگ ترین و اصلی ترین علل کم کاری تیروئید اشاره شده است. این علل، به ترتیب از شایع ترین به کمتر شایع عبارتند از:

• بیماری خود ایمنی. در بدن برخی از افراد، سیستم ایمنی بدن که از بدن در برابر عفونت ها محافظت می کند، به اشتباه سلول ها و آنزیم های غده تیروئید را به عنوان مهاجم در نظر گرفته و به آن ها حمله می کند. بنابراین، هیچ سلول یا آنزیم تیروئیدی باقی نمی ماند تا به اندازه کافی هورمون تیروئید تولید کند. این وضعیت در زنان بیشتر از مردان شایع است. تیروئیدیت خود ایمنی ممکن است به طور ناگهانی شروع شود یا آهسته آهسته و به مرور زمان توسعه یابد. شایع ترین شکل تیروئیدیت خود ایمنی شامل تیروئیدیت هاشیموتو و تیروئیدیت آتروفیک می باشد.
• جراحی برداشتن بخشی از غده تیروئید یا کل آن. برخی از افراد مبتلا به گره تیروئید (ندول تیروئید)، سرطان تیروئید یا بیماری گریوز باید بخشی از غده تیروئید یا کل آن را توسط جراحی بردارند. اگر کل غده تیروئید برداشته شود، ابتلا به کم کاری تیروئید قطعی است. چنانچه بخشی از غده تیروئید برداشته شود و قسمتی از آن باقی بماند، ممکن است هورمون تیروئید کافی جهت حفظ سطح خون طبیعی را تولید کند.
• اشعه درمانی. برخی مبتلایان به بیماری گریوز، گواتر ندولار یا سرطان تیروئید به منظور از بین بردن غده تیروئید با یُد رادیواکتیو (ید 131) درمان می شوند. بیماران مبتلا به بیماری هوچکین، لنفوم یا سرطان سر و گردن نیز توسط اشعه درمان می شوند. همگی این بیماران در معرض از دست دادن یک بخش یا کل عملکرد تیروئید می باشند.
• کم کاری تیروئید مادرزادی. در بین نوزادان تازه متولد شده ممکن است تعداد انگشت شماری بدون تیروئید یا تنها با داشتن بخشی از تیروئید متولد شوند. در تعدادی از نوزادان نیز ممکن است یک بخش یا کل تیروئید در ناحیه ای دیگر به اشتباه قرار گرفته باشد (تیروئید اکتوپیک). در تعدادی از نوزادان نیز سلول ها یا آنزیم های تیروئید به درستی عمل نمی کنند.
• تیروئیدیت. تیروئیدیت به التهاب غده تیروئید اطلاق می گردد و معمولا در اثر حملات دستگاه ایمنی بدن یا توسط یک عفونت ویروسی ایجاد می شود. تیروئیدیت می تواند سبب تجمع تیروئید در محل ذخیره هورمون تیروئید در خون شده و منجر به پرکاری تیروئید (هیپرتیروئیدی) برای مدتی کوتاه شود. پس از آن، تیروئید غیر فعال خواهد شد.
• داروها. داروهایی از قبیل آمیودارون، لیتیم، اینترفرون آلفا و اینترلوکین-2 می توانند مانع از تولید هورمون به طور طبیعی توسط غده تیروئید شوند. این قبیل داروها احتمال بروز کم کاری تیروئید را در بیمارانی که به بیماری های خود ایمنی تیروئید گرایش ژنتیکی دارند، بسیار افزایش می دهند.
• ید بیش از حد یا کمبود آن. غده تیروئید جهت تولید هورمون تیروئید به ید نیاز دارد. ید توسط مواد غذایی وارد بدن شده و از طریق جریان خون به تیروئید می رسد. نگه داشتن تولید هورمون تیروئید در حد تعادل به وجود مقدار متناسبی ید نیاز دارد. مصرف بیش از حد ید نیز می تواند منجر به کم کاری تیروئید یا وخامت آن گردد.
• آسیب به غده هیپوفیز. هیپوفیز، این غده مهم و بزرگ به تیروئید فرمان می دهد که چه میزان هورمون تیروئید تولید کند. چنانچه هیپوفیز در اثر یک تومور، اشعه یا جراحی آسیب ببیند، دیگر قادر به صدور فرمان به تیروئید نخواهد بود و تیروئید از تولید هورمون کافی باز خواهد ماند.
• اختلالات نادری که تیروئید را مختل می سازند. در معدود افرادی، وجود برخی بیماری ها سبب ذخیره و انباشت مواد غیر طبیعی در تیروئید می شود و توانایی و عملکرد آن را مختل می سازند. برای مثال، آمیلوئیدوز سبب انباشت پروتئین آمیلوئید، سارکوئیدوز سبب انباشت گرانولوماز و هموکروماتوزیس سبب انباشت آهن می شود.

کم کاری تیروئید چگونه تشخیص داده می شود؟

روش صحیح تشخیص کم کاری تیروئید به موارد زیر بستگی دارد:

• علائم. کم کاری تیروئید هیچ نشانه اختصاصی و مشخصی از خود نشان نمی دهد. هیچ علامتی وجود ندارد که افراد مبتلا به کم کاری تیروئید دارا باشند و بسیاری از نشانه های آن به همراه سایر بیماری ها در افراد نمایان می شوند. یکی از روش هایی که به شما کمک می کند که تشخیص دهید آیا به کم کاری تیروئید مبتلا هستید یا خیر، این است که بررسی کنید آیا این علائم را همیشه دارید (که احتمال ابتلا به کم کاری تیروئید کم است) یا این که این علائم، تغییری است که به تازگی احساس می کنید و قبلا اینطور نبوده است (که احتمال ابتلا به کم کاری تیروئید بسیار بالا است).
• سوابق پزشکی شخصی یا خانوادگی. لازم است یک سری موارد را با پزشک تان در میان بگذارید. این موارد عبارتند از: تغییراتی در سلامتی که نشان دهنده کاهش عملکرد بدن است، هرگونه جراحی تیروئید در گذشته، هر گونه اشعه درمانی جهت درمان سرطان، مصرف داروهایی که منجربه کم کاری تیروئید می شوند (از قبیل آمیودارون، لیتیم، اینترفرون آلفا و اینترلوکین-2، تالیدومید)، ابتلای هر یک از اعضای خانواده به کم کاری تیروئید.
• معاینه بالینی. پزشک با معاینه و بررسی غده تیروئید و تغییراتی چون خشکی پوست، تورم، رفلکس های کندتر و ضربان آهسته قلب، کم کاری تیروئید را تشخیص خواهد داد.
• آزمایش خون. انجام دو نوع آزمایش خون در تشخیص کم کاری تیروئید به پزشک کمک خواهد کرد: آزمایش TSH (اندازه گیری هورمون های تحریک کننده غده تیروئید) و آزمایش T4 (اندازه گیری سطح خون را از نظر ترشح هورمون تیروکسین).

درمان کم کاری تیروئید چگونه است؟

متاسفانه، کم کاری تیروئید، وضعیت قابل درمانی نیست. اما تقریبا در همه بیماران این بیماری می تواند به طور کامل کنترل شود. کم کاری تیروئید با جایگزین کردن میزان هورمونی که دیگر خود تیروئید قادر به تولید آن نیست، درمان می شود. این روش به بازگرداندن سطح نرمال T4 و TSH کمک می کند. بنابراین، حتی در شرایطی که غده تیروئید تان نتواند به درستی کار کند، درمان جایگزینی T4 می تواند سطح هورمون تیروئید و عملکرد بدن را به حالت نرمال باز گرداند. قرص های تیروکسین مصنوعی، دقیقا مانند T4، حاوی همان هورمونی است که تیروئید می سازد. همه مبتلایان به کم کاری تیروئید، به جز افرادی که از میکس ادما (نوعی کم کاری تیروئید کشنده) رنج می برند، می توانند به صورت سرپایی و بدون نیاز به بستری شدن درمان شوند. در معدود مواردی، چنانچه وضعیت بیمار با مصرف قرص تیروکسین مصنوعی، به حالت طبیعی باز نگردد، ممکن است مصرف سیتومل (T3) که چندین برابر قوی تر از T4 است تجویز شود.

عوارض جانبی و پیامدهای مصرف تیروکسین چیست؟

تنها خطرات تیروکسین از مصرف بیش از حد یا بسیار کم آن نشات می گیرد.  چنانچه تیروکسین را بسیار کم مصرف کنید، کم کاری تیروئید تان ادامه خواهد داشت؛ و چنانچه بیش از حد مجاز آن را مصرف کنید، علائم پرکاری تیروئید در شما نمایان خواهد شد. شایع ترین نشانه های وجود بیش از حد هورمون تیروئید، خستگی اما به خواب نرفتن، اشتهای زیاد، عصبی شدن، لرزش و سستی، احساس گرمای زیاد هنگامی که دیگران سردشان است، عدم توانایی در ورزش کردن به دلیل ضعف عضلات، تنگی نفس و ضربا قلب نامنظم می باشد. افرادی که در طول درمان جایگیزین تیروکسین، علائم پرکاری تیروئید دارند باید آزمایش TSH بدهند. در صورتی که جواب این آزمایش نشان دهنده وجود بیش از حد هورمون تیروئید باشد، دوز دارو باید در آن ها کاهش یابد.

بیشتر بخوانید: تاثیر مشکلات تیروئید بر روی پوست

درمان پیگیرانه

شما باید 6 الی 10 هفته پس از تغییر دوز تیروکسین، مجددا آزمایش TSH بدهید. چنانچه باردار هستید یا مصرف تیروکسین سبب مختل ساختن عملکرد بدن تان شده است، باید با فواصل کوتاه تر و به کرات آزمایش دهید. هدف از درمان، حفظ TSH در محدوده طبیعی خود است. کودکان مبتلا یه کم کاری تیروئید باید همه درمان ها و داروهای روزانه خود را به طور مرتب دریافت کنند و مادامی که بزرگ تر می شوند باید به طور مرتب آژمایش TSH دهند تا از عقب ماندگی ذهنی و رشد ناگهانی و بیش از حد آن ها جلوگیری شود. هنگامی که میزان مصرف تیروکسین به اتمام برسد، می تواند تنها یک بار در سال آزمایش TSH بدهید.

چنانچه هریک از موارد زیر در خصوص شما رخ داد، باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید:

• علائم تان بازگشت یا بدتر شد.
• تصمیم دارید برند، دوز یا روش مصرف تیروکسین را تغییر دهید.
• بیش از حد وزن تان کاهش یافته یا اضافه شده است.
• مصرف دارویی (مانند آنتی اسیدهای خاص، مکمل های کلسیم و قرص آهن) را شروع یا متوقف کرده اید که با جذب تیروکسین تداخل پیدا کرده است. داروهای حاوی استروژن نیز بر میزان تیروکسین مصرفی تاثیر می گذارند. به همین دلیل، هر گونه اعمال تغییر در مصرف این گونه داروها مسلزم بررسی و ارزیابی مجدد میزان مصرف تیروکسین می باشد.
• برای کنترل تشنج، مصرف داروهای خاصی از قبیل فنی توئین یا تگرتول را شروع کرده اید. این داروها می توانند میزان تیروکسین در بدن را متابولیزه کنند. به همین دلیل ممکن است لازم به تنظیم مجدد دوز تیروکسین باشد.
• تمامی قرص های تیروکسین خود را مصرف نکرده اید. در این صورت، صادقانه تعداد قرص هایی که مصرف کرده اید را با پزشک تان درمیان بگذارید.
• تصمیم دارید درمان با تیروکسین را متوقف سازید. چنانچه تصور می کنید به اندازه کافی وضعیت تان بهبود یافته و دیگر نیازی به مصرف تیروکسین ندارید، بهتر است این کار را تنها تحت نظارت دقیق و با اجازه پزشک انجام دهید. بهتر است به جای توقف ناگهانی دارو از پزشک تان درخواست کنید که دوز آن را کاهش دهد. اگر سطح TSH تان بالا باشد، حتما باید درمان را ادامه دهید.

کدام مواد غذایی برای کم کاری تیروئید مفید هستند؟

مواد غذایی مفید برای کم کاری تیروئید به دو گروه تقسیم می شوند:

الف) مواد غذایی سرشار از ید

• نمک ید دار
• گیاهان و غذاهای دریایی
• ماهی آب شور

ب) مواد غذایی سرشار از سلنیوم

• گوشت
• جوجه یا مرغ
• ماهی قزل آلا
• ماهی تون
• حبوبات
• لبنیات
• سیر
• پیاز

در کنار درمان های پزشکی و مصرف دار، با مصرف این دو گروه مواد غذایی می توانید کم کاری نیروئید خود را کنترل کنید.

خلاصه مطلب

تیروئید یک غده پروانه ای شکل است که در گردن و درست بالای استخوان ترقوه قرار گرفته است. این غده یکی از غدد درون ریز یدن محسوب می شود که تورمون تولید می کند. هورمون تیروئید مسئول کنترل طیف گسترده ای از فعالیت های بدن است. این فعالیت ها شامل چگونگی سرعت سوخت و ساز کالری ها و ضربان قلب شما نیز می شود. همه این فعالیت ها، جزء متابولیسم بدن تان محسوب می شوند. چنانچه غده تیروئید شما به اندازه کافی فعال نباشد، به اندازه کافی هورمون تیروئید را جهت برطرف کردن نیاز های بدن تولید نمی کند. این وضعیت، کم کاری تیروئید نام دارد.

تحقیق و ترجمه: مینو زرفش

منابع خارجی برای مطالعه بیشتر:

[button color=”red” size=”small” link=”https://www.thyroid.org/hypothyroidism/” ]لینک اول[/button]

[button color=”red” size=”small” link=”https://www.webmd.com/women/hypothyroidism-underactive-thyroid-symptoms-causes-treatments#1″ ]لینک دوم[/button]

[button color=”red” size=”small” link=”https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/hypothyroidism/diagnosis-treatment/drc-20350289″ ]لینک سوم[/button]

[button color=”red” size=”small” link=”https://treato.com/Cinnamon,Hypothyroidism/?a=s” ]لینک چهارم[/button]